Jak powstają perfumy? cz. II

Kontynuujemy nasz artykuł poświęcony technikom pozyskiwania perfum. Jeśli jeszcze nie czytaliście części pierwszej, koniecznie nadróbcie zaległości!
Dużo większym problemem jest pozyskiwanie substancji pochodzenia zwierzęcego. Względy etyczne i uwarunkowania prawne bądź wysokie koszty pozyskiwania tych substancji w wielu przypadkach doprowadziły do rezygnacji z nich na rzecz ich syntetycznych analogów (o substancjach syntetycznych w perfumiarstwie pisaliśmy już w osobnym artykule).
Tak jest choćby w przypadku kastoreum, o którym swego czasu już pisaliśmy, a które jest niezwykle kosztowne w postaci naturalnej, dlatego też producenci opracowali metodę polegającą na połączeniu kilku syntetycznych substancji chemicznych dających podobny efekt. Podobna sytuacja występuje w przypadku innych nut animalnych, przy czym kastoreum stosowane jest już coraz rzadziej, w dodatku raczej w starszych zapachach. Konieczność pozyskiwania nut z często dość dziwnych dla laików źródeł sprawia, że perfumy są dość kosztowne. Warto przy tym pamiętać, że 100 ml perfum o zapachu różanym może wiązać się z wykorzystaniem do ich produkcji nawet ok. 3000 róż!
Gdy surowce zostaną już zgromadzone pozostaje pozyskać z nich substancje zapachowe. Oto kilka najważniejszych sposobów i technik:
1. Ekstrakcja na zimno, zwana również wytłaczaniem albo prasowaniem, stosowana na przykład przy pozyskiwaniu olejków eterycznych ze skórek cytrusów (głównie pomarańczy, grejpfruta, mandarynki, limonki, pomelo, yuzu, cytryny – niektóre z tych nut omówiliśmy w osobnych artykułach) poprzez ich sprasowanie i odciągnięcie olejków. Zasadniczo metoda ta nie różni się niczym od pozyskiwania oliwy z oliwek. I tak jak w przypadku oliwy wysoka temperatura mogłaby się wiązać z utratą wartości odżywczych, tak zapach cytrusów byłby nietrwały w przypadku narażenia na gorąco. W związku z tym, że technika ta nie wymaga specjalistycznego sprzętu ani dodatkowych substancji, jest wyjątkowo tania.
2. Ekstrakcja z udziałem rozpuszczalnika organicznego, najczęściej eteru dimetylowego bądź heksanu, który wytrąca cząsteczki zapachowe z surowca. Surowiec umieszcza się na perforowanych metalowych płytkach bądź miseczkach znajdujących się w rozpuszczalniku, po czym podnosi się temperaturę. Dalszą część procesu stanowi zlanie półproduktu zwanego z francuska konkretem, rozpuszczenie w etanolu, który następnie zostaje odparowany, pozostawiając produkt finalny, absolut perfum o wysokiej koncentracji. Istnieje także inny sposób ekstrakcji, na swój sposób prostszy, dlatego że odbywa się z pominięciem wtórnego rozpuszczania w alkoholu. Polega on na użyciu w roli rozpuszczalnika nadkrytycznego dwutlenku węgla. Proces ten jest tani, dlatego że rozpuszczalnik po ulotnieniu się może zostać wychwycony i użyty ponownie, jest całkowicie nietoksyczny i bezodpadowy, a jako składnik powietrza jest dostępny nawet bez specjalistycznej aparatury. Największą zaletą jest jednak to, że sam proces odbywa się w stosunkowo niskiej temperaturze, przez co nawet najbardziej delikatne rośliny nie ulegają w jego trakcie zniszczeniu, przez co jest on wysoce efektywny i wydajny (zamiast 20-50% strat w procesie pozyskiwania wynoszą one nawet zaledwie 5-10%).
3. Destylacja, czyli najczęściej stosowany sposób wytwarzania olejków eterycznych. Służy on do pozyskiwania zapachu pochodzącego z owoców, ziół, przypraw, a także kwiatów, m.in. z róż (olejek różany – pozyskiwany już od siódmego wieku n.e. przez Arabów, twórców metody destylacji i zarazem jednych z pionierów perfumiarstwa). Istnieje kilka rodzajów destylacji, natomiast w technologii olejków eterycznych najczęściej stosowana jest destylacja z parą wodną. Destylacja z użyciem pary wodnej polega na tym, że para z zagotowanej wody jest przepuszczana przez płatki kwiatów czy inne elementy roślin, z których pozyskuje się substancje lotne. Para wodna wychwytuje substancje eteryczne, a następnie się skrapla. Olejki nie rozpuszczają się jednak w wodzie, dzięki czemu mogą być łatwo od niej oddzielone. Inną metodą wydziela się substancje eteryczne pochodzenia zwierzęcego, takie jak ambra (wydzielina z jelit kaszalota), piżmo (żółć pochodząca z gruczołów piżmowca syberyjskiego), kastoreum (wydzielina gruczołów skórnych bobra – pisaliśmy już o niej w osobnym artykule), pozyskiwane na drodze ekstrakcji suchej. Część z nich stosuje się coraz rzadziej, dzięki coraz doskonalszym technologiom tworzenia ich syntetycznych odpowiedników. Istnieją również inne źródła olejków pozyskiwanych tą drogą, np. drewno czy bursztyn. Sposób ten polega na podgrzewaniu surowca bezpośrednio. Wskutek podwyższonej temperatury uwalniane są cząsteczki lotne, które po prostu się gromadzi.
4. Szczególny rodzaj destylacji stanowi rektyfikacja, inaczej destylacja frakcjonowana lub frakcjonowanie, będąca w istocie destylacją wieloetapową, w której dąży się do maksymalnego wydzielenia pożądanej substancji aromatycznej od wszelkich niepożądanych. Jest to stosunkowo droga metoda, za to jej wynikiem jest doskonały produkt finalny, który może być z powodzeniem stosowany zwłaszcza w przypadku luksusowych marek perfum. Dodatkową zaletą tego sposobu jest większa kontrola nad składem ostatecznej kompozycji. Wyższe koszty generuje znacznie droższy sprzęt laboratoryjny, wymagający bardziej pracochłonnej obsługi chemików.
5. Absorpcja w tłuszczach na zimno, czyli enfleurage, to jeden z najstarszych sposobów pozyskiwania olejków eterycznych z płatków kwiatów lub innych części roślin, oparty na zdolności wchłaniania zapachów przez tłuszcze, także zimne. Do dziś stosuje się tę metodę na przykład w przypadku pozyskiwania nut tuberozy czy jaśminu.
6. Macerowanie to technika zbliżona nieco do enfleurage’u, przy czym olejki eteryczne pozyskuje się płynnego tłuszczu, który podgrzewa się do temperatury 50–70 stopni, a następnie rozpuszcza się w alkoholu.
Ciąg dalszy już wkrótce!
Odwiedźcie nas na naszych social mediach i stronie internetowej!
Youtube: Pachnidelko – Youtube
Instagram: https://www.instagram.com/pachnidelko/
Facebook: https://www.facebook.com/pachnidelko/
WWW:  https://www.pachnidelko.pl/